✨Đài Bắc Trung Hoa

nhỏ|300x300px|[[Cờ hoa mai là cờ hiệu của Ủy ban Olympic Trung Hoa (Đài Loan)]]

Đài Bắc Trung Hoa () hay Trung Hoa Đài Bắc (, , mã IOC: TPE) là một danh xưng đại diện cho Đài Loan (Trung Hoa Dân Quốc) trong một số trường hợp quốc tế. Đây là danh xưng chủ yếu của Trung Hoa Dân Quốc khi tranh tài thể thao quốc tế. Tại Đài Loan, nó thường được gọi là "đội Trung Hoa".

Cho đến nay, thuật ngữ này vẫn mơ hồ về chính trị một cách cố tình. Bởi vì tuyệt đại đa số quốc gia trên thế giới công nhận chính sách ngoại giao "một Trung Quốc" của chính quyền đại lục, chính phủ Trung Hoa Dân Quốc không thể lấy thân phận của một quốc gia có chủ quyền để tham dự các hoạt động quốc tế. Ngày 23 tháng 3 năm 1981, Ủy ban Olympic Trung Hoa và Ủy ban Olympic Quốc tế ký kết hiệp ước tại Lausanne, Thụy Sĩ, quyết định sử dụng danh xưng này cho đoàn đại biểu từ Đài Loan tham gia phong trào thể thao quốc tế

Phía Chính phủ Trung Hoa Dân Quốc (chính quyền Đài Loan) không cổ xúy nhưng miễn cưỡng chấp nhận cụm từ "Đài Bắc Trung Hoa" vì nó được diễn giải theo ý nghĩa rằng Đài Bắc là của dân tộc Trung Hoa (mang tính chất văn hóa), thay vì được hiểu rằng Đài Bắc là của hoặc thuộc về Trung Quốc đại lục (hay chính thể nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, mang tính chất chính trị), như trường hợp cụm từ "Hồng Kông, Trung Quốc" và "Ma Cao, Trung Quốc" đã được hiểu theo nghĩa như vậy. Tuy nhiên, vì áp lực rất lớn từ phía Trung Quốc, ở nhiều quốc gia như Việt Nam, các phương tiện truyền thông phải cố tình viết "Đài Bắc (Trung Quốc)" hay "Đài Loan (Trung Quốc)" để lái theo nghĩa thứ hai.

Nguyên nhân

Sau nội chiến 1949, Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa được thành lập dưới sự cầm quyền của Đảng Cộng sản và kiểm soát toàn bộ Trung Quốc đại lục, còn chính quyền Trung Hoa Dân Quốc dưới sự cầm quyền của Quốc dân Đảng trở thành chính quyền Đài Loan như hiện tại, chỉ còn kiểm soát đảo Đài Loan và một số đảo khác. Từ Thế vận hội Mùa hè 1952 tại Helsinki trở đi, danh xưng và vị thế của Trung Hoa Dân Quốc bị tranh chấp không ngừng, kéo dài kịch liệt qua hai thập niên. Trước khi chọn ra cách xưng hô "Đài Bắc Trung Hoa" vào năm 1979, đoàn đại biểu Ủy ban Olympic Trung Hoa Dân Quốc từng lần lượt dùng "Trung Quốc" (1924, 1932, 1936, 1948), "Formosa-Trung Quốc" (1956), "Formosa" (1960), "Đài Loan" (1964, 1968) hay "Trung Hoa Dân Quốc" (1972, đông 1976) làm tên đội thi đấu Olympic, đồng thời dùng quốc kỳ Trung Hoa Dân Quốc, tham gia tranh tài quốc tế.

Ngay trước kỳ thế vận hội tại Helsinki, Phần Lan năm 1952, ngày 17 tháng 7 Ủy ban Olympic Quốc tế triệu tập đại hội lần thứ 47, lần đầu tiên thảo luận "vấn đề Trung Quốc". Đương thời trong 57 ủy viên tham dự đại hội, quyết định được thông qua với tỷ lệ 33/20, theo đó đội thể thao hai bờ đều có thể đồng thời tham gia kỳ thế vận hội này, song đoàn đại biểu Trung Hoa Dân Quốc theo lệnh của chính phủ rút khỏi cuộc thi đấu. Từ đó bắt đầu cuộc chiến cò cưa kéo dài và khốc liệt về vấn đề hai nước Trung Quốc trong giới thể thao quốc tế.

Năm 1979, tại hội nghị của Ủy ban Olympic Quốc tế tại Montevideo, Uruguay, ủy ban Olympic nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa được nhận làm thành viên, song ủy ban thông qua việc tiếp tục thừa nhận ủy ban Olympic Trung Hoa Dân Quốc, song danh xưng cùng hiệu kỳ và bài ca cần nghiên cứu thay đổi. Đương thời, ủy viên Ủy ban Olympic Quốc tế Trung Hoa Dân Quốc Từ Hanh và giới nhân sĩ tiến hành liên hệ bằng nhiều phương diện, điều hợp, phát động một bộ phận ủy viên Ủy ban Olympic Quốc tế liên danh đề xuất sửa đổi, đồng thời trong đại hội với số phiếu ủng hộ 36/26 sửa đổi này được thông qua, thừa nhận Ủy ban Olympic của Bắc Kinh là "Chinese Olympic Committee, Peking", còn Ủy ban Olympic của Đài Bắc là "Chinese Olympic Committee, Taipei", hai bên sử dụng hiệu kỳ và bài ca thế nào thì cần thêm nghiên cứu khác, đồng thời phải được Ủy ban Olympic Quốc tế đồng ý. Tuy nhiên, Trung Quốc đại lục biểu thị không thể tiếp nhận kết quả này. Tại Đài Loan đều dùng "đội Trung Hoa" để gọi đội đại biểu quốc gia Trung Hoa Dân Quốc.

Lịch sử sử dụng

Từ Thế vận hội Mùa đông Sarajevo, Nam Tư và Thế vận hội Mùa hè Los Angeles, Hoa Kỳ tổ chức vào năm 1984 trở đi, dưới sự phối hợp của Ủy ban Olympic Quốc tế, Trung Hoa Dân Quốc làn đầu dùng "Đài Bắc Trung Hoa" làm danh xưng tham gia Thế vận hội, đồng thời tham gia cùng đội đại biểu nước Công hòa Nhân dân Trung Hoa với danh xưng "Trung Quốc". Theo quy định của Ủy ban Olympic Quốc tế, đội Đài Bắc Trung Hoa nhập cuộc theo vần T (Taipei), còn đội Trung Quốc nhập cuộc theo vần "C" (China) nhằm phân biệt. Về thành tích trong kỳ đại hội này, Đài Bắc Trung Hoa giành được một huy chương đồng môn cử tạ。

Từ Á vận hội Manila năm 1954 tại đến Á vận hội Bangkok năm 1970, Trung Hoa Dân Quốc đều phái đội tham gia. Tuy nhiên từ Á vận hội Tehran năm 1974 trở đi, do ảnh hưởng chính trị từ việc Trung Hoa Dân Quốc rút khỏi Liên Hợp Quốc, nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa thay thế quyền tham gia tranh tài. Sau đó, Trung Hoa Dân Quốc trong 20 năm bị Á vận hội cự tuyệt cho tham gia.

Ngày 12 tháng 11 năm 1991, do điều phối của thành viên chủ tịch APEC là Hàn Quốc, Trung Hoa Dân Quốc lấy danh nghĩa "Đài Bắc Trung Hoa" gia nhập Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC). Ngày 15 tháng 12 năm 2004, OECD chính thức thông qua việc lấy danh nghĩa "Đài Bắc Trung Hoa" làm quan sát viên "ủy ban chính sách cạnh tranh". Ngày 27 tháng 10 năm 2005, OECD phê chuẩn Trung Hoa Dân Quốc dùng danh xưng "Đài Bắc Trung Hoa" trở thành quan sát viên ủy ban gang thép, quan sát viên chuyên án ủy ban ngư nghiệp. Ngày 26 tháng 5 năm 2009, Tổng bí thư Trung Quốc Hồ Cẩm Đào hội kiến Chủ tịch Quốc Dân đảng Ngô Bá Hùng, khi bàn về giải quyết để Đài Loan tham gia hoạt động tổ chức quốc tế, ông gọi là "Cơ quan Y tế Đài Bắc Trung Hoa", là người lãnh đạo đầu tiên của Trung Quốc đại lục công khai dùng từ này.

Ngoài ra, trong hoạt động, văn kiện, xuất bản phẩm và trang điện tử của các tổ chức như Đại hội Tổ chức Hàng không dân dụng Quốc tế (ICAO), Diễn đàn Đo lường pháp định Châu Á-Thái Bình Dương (APLMF), Hội nghị Hiệp hội quản lý thuế các nước châu Á (SGATAR), Ủy ban khoa học quốc tế về cá ngừ tại Bắc Thái Bình Dương （ISC）, Tổ chức Y tế Động vật Thế giới (OIE), "ủy ban kỹ thuật định giá thuế quan" và "ủy ban kỹ thuật quy tắc xuất xứ" của Tổ chức Thuế quan Thế giới (WCO), Trung tâm tư vấn pháp luật Tổ chức Thương mại Thế giới (ACWL), Ủy ban Ngư nghiệp Trung-Tây Thái Bình Dương (WCPFC) đều dùng "Đài Bắc Trung Hoa"。

Tranh nghị xưng hô

Hai bờ eo biển còn có tranh nghị về sử dụng "Đài Bắc Trung Hoa" hay "Đài Bắc Trung Quốc" để phiên dịch "Chinese Taipei". Mãi đến ngày nay, ngoại trừ trường hợp thi đấu chính thức, truyền thông Trung Quốc Đại lục vẫn có tập quán phiên dịch "Chinese Taipei" thành "Đài Bắc Trung Quốc". Tại Thế vận hội Bắc Kinh năm 2008, trung tâm truyền thông quốc tế Bắc Kinh sử dụng "Đài Bắc Trung Quốc" để gọi Đài Loan. Với sức ép rất lớn từ phía Trung Quốc, ở nhiều quốc gia như Việt Nam, các phương tiện truyền thông sở tại cũng phải viết là "Đài Bắc (Trung Quốc)" Người phát ngôn của Ủy ban sự vụ Đài Loan của Đại lục là Dương Nghị đáp lại rằng "Đài Bắc Trung Hoa" và "Đài Bắc Trung Quốc" đều là tên dịch tiếng Trung của "Chinese Taipei", hiệp định Olympic không liên quan đến người khác bên ngoài hiệp định, do đó không đồng ý với thuyết hạ thấp.

Sau khi Tổng thống Mã Anh Cửu và Bí thư trưởng Quốc Dân đảng Ngô Đôn Nghĩa và các nhân sĩ khác biểu thị thái độ bất mãn, truyền thông Trung Quốc đại lục như Tân Hoa xã, Trung tấn xã và Đài Truyền hình Trung ương từ hạ tuần tháng 7 năm 2008 đã dần chuyển sang dùng Đài Bắc Trung Hoa để gọi Đài Loan. Trong lễ khai mạc Thế vận hội 2008, đoàn đại biểu Đài Bắc Trung Hoa diễu hành với bảng hiệu "Đài Bắc Trung Hoa" bằng tiếng Trung.

Cờ đại diện